Materiał dostępny w formacie PDF – zobacz [PDF]

ŁOTR Z KRZYŻA

Każdy czas ma swoich bohaterów i antybohaterów. Nie inaczej jest w okresie Wielkiego Postu. Szóstą postacią i niewątpliwym czarnym charakterem tego czasu jest… Łotr z krzyża.

O dzisiejszej postaci wiemy niewiele. Najwięcej dowiadujemy się z Ewangelii wg św. Łukasza (Łk 23,33.39-43) oraz znacznie mniej od św. Jana (J 19, 18). Dla ewangelistów, opis stosunku współukrzyżowanych złoczyńców do Jezusa, nie miał większego znaczenia, gdyż znajdowali się w centrum wydarzeń największego misterium w dziejach świata. Czy zatem musimy być skazani na niepowodzenie w naszych rozważaniach? Nie koniecznie…

Kim byli dobry i zły łotr, którzy zginęli tą samą śmiercią, co niewinny Jezus? Zacznijmy od prostych faktów: na krzyż – w świetle rzymskiego prawa – trzeba było sobie zasłużyć. Zatem nie mogli być to pospolici złodzieje czy awanturnicy, których zapewne nie brakowało w tamtym czasie. Musieli być raczej notorycznymi bandytami albo… buntownikami przeciw Imperium Rzymskiemu. Przypomnijmy sobie nasze wczorajsze spotkanie z Barabaszem. Był on kimś w rodzaju partyzanta z żydowskiego ruchu oporu – buntownikiem, który nie może pogodzić się okupacją rzymską. Ewangelista Marek pisze: „Barabasz był uwięziony z buntownikami, którzy w rozruchu popełnili zabójstwo” (por. Mk 15,7). Może nasi skazani byli najbliższymi towarzyszami, wspólnikami Barabasza; może należeli do tej grupy pojmanych buntowników, a skoro oskarżyli ich o zabójstwo, to ukrzyżowanie było adekwatną karą? Jeżeli to prawda, to musieli zginąć. W tym przypadku jedno jest pewne – byli winni i sami do tego się przyznali: „My odbieramy bowiem słuszną karę za nasze uczynki” (Łk 23,41).

Wiemy, że Jezusa ukrzyżowano pomiędzy złoczyńcami. A po której stronie ukrzyżowano skruszonego łotra? Sztuka religijna najczęściej umieszcza go po prawicy Jezusa. Wtóruje temu i tradycja chrześcijańska, dla której prawa strona ukrzyżowania zwyczajowo traktowana jest jako dobra. Ta sama tradycja tylko skruszonemu łotrowi nadała imię Dyzma, tym samym drugiego skazując na historyczną anonimowość.

Skąd znano jego imię? Jego imię pochodzi z pism apokryficznych, tak samo jak wiele zmianek o jego wcześniejszym życiu. I tak np. Święta Rodzina, powracając z Egiptu, została napadnięta przez bandytów, z pomocą przyszedł im Dyzma z bezimiennym kolegą. Wedle inny apokryfów Jezus wraz z Dyzmą i jego bratem Gestasem, byli rówieśnikami i przez jakiś czas wspólnie się wychowywali.

Porzućmy jednak apokryficzne przypuszczenia o wspólnej przeszłości Dyzmy i Jezusa. Trzeba zatem zastanowić się: czy złoczyńcy mogli znać Jezusa wcześniej, niż jedynie z czasu ukrzyżowania? To, że Jezus jest królem, każdy z nich mógł wczytać z tabliczki z podaniem winy, którą Piłat kazał umieścić nad głową Jezusa na krzyżu. Zapewne musieli widzieć się wcześniej, gdy szli razem, we troje, na Golgotę. Skoro mieli razem zostać zabici na krzyżu, to raczej rzymscy żołnierze nie prowadziliby każdego z osobna, lecz łatwiej było eskortować wszystkich na raz. Co wtedy o Jezusie mogli się dowiedzieć skazańcy? Na pewno nie uszło ich uwadze wielkie zainteresowanie tłumu ludzi, którzy nie tylko przyszli popatrzeć, jak prowadzą człowieka na śmierć, lecz którzy płaczą na widok umęczonego Jezusa. Musieli słyszeć lament zawodzących zwolenników Jezusa, jak również krzyki tych, dla których Jezus stał się nikim. „Kim On jest, że budzi takie poruszenie wśród ludzi?” – takie lub podobne pytanie musiało zrodzić się w głowieprzynajmniej jednego z nich.

Jeśli mieli wspólnie zostać ukrzyżowali i byli wspólnie prowadzeni na Golgotę, to znaczy, że ich pierwszy kontakt mógł nastąpić jeszcze wcześniej. Może w nocy z czwartku na piątek współwięźniowie byli osadzenie w sąsiadujących ze sobą celach? Wtedy byłaby okazja do rozmów między nimi, do wzajemnego poznania się i wyjaśnienia sobie najważniejszych kwestii. A może wyjątkowość Jezusa (niecodziennie więzi się przecież „króla żydowskiego”) spowodowała, że trzymano Go osobno?

Czasem ich pierwszego spotkania mógł być prawdopodobnie i poranek Wielkiego Piątku, kiedy to osądzono i skazano Jezusa. Może to było również posiedzenie „sądu Piłata”, który „za jednym zamachem” skazał pozostałych więźniów? Dla Vittorio Messoriego, włoskiego dziennikarza i publicysty, to niemal pewne, gdyż – jego zdaniem – „wyroki śmierci u Rzymian były wykonywane bezzwłocznie, w tym samym dniu, w którym został wydany wyrok”.

Dyzma na miano „dobrego łotra” nie zapracował pobożnym życiem, lecz – jak wiemy z Ewangelii – zaryzykował i w dyskusji ze współukrzyżowanym kolegą, okazał wiarę biorąc Jezusa w obronę. Okazał jeszcze coś bardzo ważnego – pokorę „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa” (Łk 23,42). W tych słowach zawiera prośbę do Jezusa i nadzieję na zbawienie. Nie żąda, aby Jezus uwolnił go czy obiecał mu niebo, lecz pokornie prosi, aby chociaż przez Niego nie został zapomniany.

Zastanawia mnie skąd ta postawa u Dyzmy? Skoro nie znał wcześniej Jezusa, to może postanowił zaryzykować i postawił wszystko na jedną kartę? W perspektywie rychłej śmierci, prośba o życie wieczne, chociaż miała być tylko płonną nadzieją, nie może już pogorszyć i tak beznadziejnej sytuacji. Zagranie va banque w tym przypadku okazało się główną wygraną. Może jednak dla Dyzmy Jezus nie był postacią w pełni anonimową? Może jednak słuchał wieści o cudach i uzdrowieniach Jezusa z Nazaretu? Może kiedyś przez przypadek znalazł się w tłumie słuchających nauk Rabbiego? Przecież karcąc „złego łotra” Dyzma staje w obronie Jezusa, a podkreślając Jego niewinność „On nic złego nie uczynił” (Łk 23, 41) robi to tak, jakby miał swoja opinię nt Jezusa. W takim przypadku kolejne jego słowa: „Jezu, wspomnij na mnie, gdy przyjdziesz do swego królestwa” (Łk 23, 42) są jego świadomym wyznaniem wiary.

Nie wiemy czy był religijnym człowiekiem i czy rozumiał Królestwo Jezusa, tak samo jak my. Jednak cel osiągnął, do którego i my mamy nadzieję dotrzeć. Pierwszym człowiekiem w raju, po zmartwychwstaniu Jezusa, nie jest Adam, Abraham, Izaak, Jakub czy choćby św. Józef, lecz… nawrócony w ostatniej chwili bandyta z krzyża obok. Nie przyjął chrztu, nie wyznał „jak na spowiedzi” swoich grzechów, nie otrzymał pokuty i nie naprawił popełnionego zła, a jednak został usprawiedliwiony przez samego Jezusa. Przedziwna sytuacja. „Złoczyńcy wchodzą przed nami do królestwa niebieskiego” (por. Mt 21,31). Postawa i słowa Dyzmy z krzyża uczą nas, że to nie pobożność i cnota wiary nas zbawia, ale otwartość i pragnienie Bożego miłosierdzia. Bóg pragnie okazać nam ten dar, gdy my sami jeszcze jesteśmy łotrami.

MODLITWA

Zastanów się, w cichej modlitwie, nad swoją wiarą. Dlaczego wierzysz w Boga? Bo tak cię wychowano? Bo tak trzeba? Bo inni tak robią? Bo styl życia wiary ci odpowiada?

Zapytaj się siebie czy wierzysz w miłość Boga, która jest wstanie wybaczyć całe życiowe zło i, w momencie nawrócenia ostatniego oddechu, obdarzyć człowieka łaską nieba? Czy pragniesz otrzymać taką łaskę? Czy chciałbyś tej łaski również dla kogoś

bliskiego? A dla twojego wroga również? Porozmawiaj dziś z Bogiem o swoje wierze i nie bój się przyznać do słabości.

Pomódl się, aby w chwili różnego rodzaju trudności, porażek, ciężkich chwil, w których będziesz czuł się jak „ukrzyżowany łotr”, aby Bóg dał ci wtedy odwagę spojrzenia na Jezusa i poproszenia o łaskę zbawienia. Proś Boga, aby uczył ciebie stawiać wszystko w wierze na jedną kartę szczególnie, gdy na tej karcie widnieje krzyż Chrystusa.

Módl się więc tą prostą modlitwą Dobrego Łotra: „Jezu, wspomnij, proszę o mnie”. Może nie tytułuj Pana Jezusa nie wiadomo jakimi przydomkami, tylko chodź dziś cały dzień w sercu z tą prostą modlitwą. A On i tobie otworzy niebo.

PONCJUSZ PIŁAT

Każdy czas ma swoich bohaterów i antybohaterów. Nie inaczej jest w okresie Wielkiego Postu. Czwartą postacią i niewątpliwym czarnym charakterem tego czasu jest… Poncjusz Piłat.

Nie wiadomo, kiedy przyszedł na świat i jak został prefektem Judei, kwestię jego śmierci też wyjaśniają tylko mało wiarygodne podania i apokryfy. Jako jeden z licznych urzędników imperium rzymskiego, Poncjusz Piłat prawdopodobnie zniknąłby w mrokach dziejów. Wszystko zmienił proces Jezusa z Nazaretu. Prefekt Judei najpewniej nie wie- dział, że z jego udziałem odbywa się jeden z największych dramatów w dziejach świata.

Piłat, jako prefekt Judei, znał „sprawę Jezusa z Nazaretu”. Musiał o Nim słyszeć, choćby tylko z tego tytułu, że był odpowiedzialny za utrzymanie spokoju w tym regionie. Zapewne monitorował coraz bardziej napięte relacje pomiędzy kastą arcykapłanów i faryzeuszów a Jezusem i Jego zwolennikami. Nie chciał przecież, aby konflikt przybrał na sile zwłaszcza, że zbliżało się żydowskie święto Pascha.

Jest wielkopiątkowy poranek i rozpoczyna się są. Czy Piłat mógł wybronić Jezusa? Oczywiście, że tak – miał takie kompetencje, a przede wszystkim prawo (rzymskie). Tylko on mógł wymierzyć karę ostateczną, której domagali się Żydzi. Mógł, ale nie musiał. Jego postawa, przed wydaniem wyroku, wskazuje jednoznacznie, że nie chciał wydać takiego wyroku. Wiedział, że nocny, żydowski proces Jezusa był prawną farsą a wnioskowana kara śmierci nie miała charakteru sprawiedliwości, lecz morderstwa jego rękami. I dla- tego właśnie je umywa. W imię świętego spokoju i w strachu przed zamieszkami Piłat godzi się na żądania tłumu, który krzyczał „Ukrzyżuj Go!” (J 19,15). Gestem oczyszczenia rąk neguje przepisy prawa rzymskiego, które nakazywało bronić niewinnego – „Ja nie znajduję w nim żadnej winy” (J 19,6) i wydaje Go na pewną śmierć. Tym gestem i swoją – ugiętą pod presją głosu lud – postawą Piłat zyskuje spokój. Tłum się rozchodzi i kieruje ku Golgocie. Piłat mógł odetchnąć, lecz niedługo się okaże, że nie przyniosło mu to ulgi a oczekiwany spokój był tylko pozorny.

Eric Emmanuel Schmitt – francuski powieściopisarz i jeden z moich ulubionych eseistów –w autobiografii pt. „Noc ognia” opowiedział o swoim nawróceniu: „Otrzymałem łaskę i dar nadzwyczajny. I zostawiłem w sobie miejsce i przestrzeń dla Niego”.

W wywiadzie dla włoskiego dziennika katolickiego Avvenire, wspomniał, że przy- szedł w jego życiu okres, w którym bardzo zafascynował się Ewangelią i wszystkim związanym z życiem Jezusa. Doprowadziło to go odnalezienia wzmianki, że w ortodoksyjnym kościele koptyjskim Piłat jest uznawany za świętego. Według tradycji, Rzymianin w tajemnicy nawrócił się na chrześcijaństwo po śmierci Chrystusa, za sprawą swojej żony Klaudii, która pierwsza uwierzyła. Święty Piłat. Na tyle ta myśl utkwił mu w pamięci i sercu, że postanowił popełnić jedną z najciekawszych powieści zatytułowaną Ewangelia według Piłata. Nie jest to dzieło faktograficzne ani historyczne, lecz literackie przemyślenia wiary autora.

Tym, co mnie w tej książce zatrzymało i urzekło, a co mieści się w centrum naszego dzisiejszego zainteresowania, to fragment rozmowy Piłata z jego żoną Klaudią. Posłuchaj: „Dzisiaj rano powiedziałem Klaudii, która uważa się za chrześcijankę, że zawsze będzie jedno tylko pokolenie chrześcijan: tych, którzy widzieli Jezusa zmartwychwstałego. Ta wiara zgaśnie wraz z nimi, z ludźmi tego pokolenia, z chwilą gdy zamknie powieki ostatni starzec przechowujący w pamięci twarz i głos żywego Jezusa.

— Nie będę więc nigdy chrześcijaninem, Klaudio. Ja bowiem niczego nie widziałem; wszystko przegapiłem, przybyłem za późno. Gdybym chciał wierzyć, musiałbym najpierw uwierzyć w świadectwo zostawione przez innych.

— A więc, być może, ty jesteś pierwszym chrześcijaninem – odrzekła Klaudia?”

Wiara nie oznacza naukowej pewności, lecz wolne poddaniu się usłyszanemu słowu Boga, które prowadzi do Jego poznania, pokochania i przylgnięcia całym swoim życiem. Wiara to postawa serca, a nie stan umysłu.

Między wierszami Schmitt ukazuje tę właśnie prawdę – wiara to przyjęcie świadectwa tych, którzy widzieli, słyszeli i sami uwierzyli w Jezusa Chrystusa. Piłat znów się po- mylił – myślał, że wiarę w nim zrodzić może tylko dotknięcie i wsłuchanie się w słowa Chrystusa. Tym czasem miał świadomość, że na to jest już za późno. Jednakże ta jego rozpacz i targające nim wątpliwości okazać się mogą nasieniem chrześcijaństwa, które przez nawrócenie może wydać owoce wiary.

Nie znane są późniejsze losy Piłata. Według niektórych źródeł wrócił on do Rzymu, gdzie w prywatnej posiadłości w Lacjum dożył końca swoich lat na politycznym nie-bycie

u cesarzy. Wg Euzebiusza z Cezarei Piłat miał popełnić samobójstwo, czego powodem było odejście z urzędu w niesławie, a co oznaczało, że jego kariera była skończona. Inne ciekawe źródło mówi… o jego nawróceniu. A może to prawda? Przecież tak powinno być, że grzesznik, po spotkaniu z Jezusem, nawraca się.

Nie wiemy, co działo się w sercu Piłata. Nie wiemy, czy był tak bezwzględnym człowiekiem, jak o nim mówiono. Może po prostu nie dane innym było zobaczyć jego wnętrza. A może spotkanie ze Zbawicielem, skruszyło tego człowieka wewnętrze i pozwoliło jemu, już za życia, doświadczyć duchowego zmartwychwstania? Zauważ, że w wyznaniu wiary głosimy śmierć Chrystusa „pod Ponckim Piłatem”, czyli za czasów Poncjusza Piłata, ale jednak nie „przez Ponckiego Piłata”. Bo ostatecznie on tylko wydał Jezusa a nie kazał ukrzyżować.

Piłat, obok Judasza, jest niewątpliwie antybohaterem tego czasu. Czy jest jednak tak samo przed obliczem Boga?

MODLITWA

Dziś pomódl się za tych, którzy niewłaściwie sądzą innych. Pomódl się za tych, którzy w ten sposób kiedyś skrzywdzili ciebie. To prawda, że słowo ma moc zabić człowieka, lecz prawdą jest również i to, że modlitwa i nasze przebaczenie ma moc tego człowieka wskrzesić.

Wspomnij dziś te osoby i… wybacz im. Jeżeli nie potrafisz, to proś Chrystusa o po- moc. Życie w nienawiści niszczy nas wewnętrznie a przebaczenie niesie ulgę i pozwala nam powstać do nowego życia. Przecież to jest nas cel…